Causation en Effectuation

Ondernemen, een fantastisch gevoel van vrijheid, maar ook verantwoordelijkheid. Vol  ambitie, met gezonde spanning, maar voornamelijk met veel vragen ben ik dit avontuur gestart. Sindsdien is er één vraag die terug blijft komen: wat wordt mijn volgende stap? Een doorlopend vraagstuk, cruciaal voor zowel de start, continuatie en beëindiging van een onderneming. Ik ben me gaan beseffen dat mijn succes voor een groot deel wordt bepaald door de beantwoording op de vraag: what is The Next Step. Het draait dus eigenlijk allemaal om de juiste beslissing op het juiste moment. Wanneer ik een besluit neem, doe ik dat soms op gevoel, maar meestal op basis van een afweging van factoren en een visie. Vanuit mijn rol als bedrijfsadviseur en als ondernemer, ben ik gaan onderzoeken hoe ondernemers tot de juiste beslissing kunnen komen. Hierbij heb ik me afgevraagd  op welke manier afwegingen worden gemaakt. Wat is het traject dat wordt doorlopen en kan dat traject worden beïnvloedt?

Wat is Causation en Effectuation?

In mijn zoektocht ben ik erachter gekomen dat er onderscheid wordt gemaakt tussen twee vormen van beslissingstrajecten: “Causation” en “Effectuation”. Causation gaat uit van een doel, waarop de benodigde middelen worden gebaseerd. Effectuation begint bij de aanwezige middelen waaruit een logisch doel zich presenteert. Traditioneel gezien wordt door ondernemers veelal causation toegepast. Ik vraag me echter af of effectuation in sommige gevallen niet een beter alternatief is?

Wat zijn de definities van causation en effectuation?

Causation: “Processes take a particular effect as given and focus on selecting between means to create that effect.” Effectuation: “Processes take a set of means as given and focus on selecting between possible effects that can be created with that set of means.” Bron: (Saravathy, 2001)

Wat is causation?

Veel ondernemers beantwoorden de vraag: waar wil ik naartoe met mijn onderneming; door een doel te definiëren. De welbekende “stip op de horizon”. Daarna wordt de weg ernaar toe uitgestippeld. Een voorbeeld van een concreet gesteld doel is “x” % winststijging. Vervolgens wordt een inventarisatie gemaakt van de benodigde middelen om die winststijging te bereiken. Denk hierbij aan extra personeel, procesoptimalisatie, de aankoop van een machine of een overname van een concurrent of een combinatie hiervan. Zodra duidelijk is wat er nodig is om het doel te bereiken, kunnen de bijkomende kosten in kaart worden gebracht. Dit leidt tot een concrete investeringsbegroting. Om een goede afweging te maken moet duidelijk zijn of de kosten tegen de baten opwegen. Dit kan door forecasts te maken van de potentiële winsten, soms onderbouwd met berekeningen en marktonderzoeken. Ook moet er nagedacht worden over de risicofactoren die meegewogen moeten worden. Wat is de kans dat het misgaat? Waar liggen de valkuilen en hoe goed kan ik de te verwachten risico’s vermijden? Op deze manier kan de risico’s afgewogen worden tegen de potentiele winsten (Chandler, DeTienne, McKelvie, & Mumford, 2011). Wanneer duidelijk is wat de benodigde middelen, de risico’s en de potentiele winsten zijn, wordt het besluit genomen over “The next step”. Hierbij dient vermeld te worden dat het nastreven van een doel vaak gepaard gaat met het nemen van  een string opvolgende beslissingen. Dit zie ik als een stappenplan welke uiteindelijk leidt tot het behalen van het gedefinieerde doel. Bovenvermelde vorm van een ondernemersplan wordt gestuurd vanuit het definiëren van  een (veelal) lange-termijn doelstelling. Kenmerkend hiervoor is dat de benodigde middelen worden bepaald door het gestelde doel. Dit beslissingstraject kenmerkt zich als Causation (Saravathy, 2001). In deze theorie wordt uitgegaan van een geplande strategie, gebaseerd op analyses. Er wordt getracht een onzekere toekomst te voorspellen door vooraf een toekomstig doel te stellen, welk wordt gesteund door berekeningen, gebaseerd op getallen uit het verleden (Chandler, DeTienne, McKelvie, & Mumford, 2011) (Sarasvathy & Dew, 2005). Wanneer het besluit is genomen, wordt de koers en de strategie bepaald. Dit is tevens de kracht en de valkuil van dit beslissingstraject. Duidelijkheid en projectmatigheid bieden houvast en stabiliteit.  De vraag is echter: wat gebeurd er wanneer je voorstelling niet helemaal uitkomen. Het blijft immers moeilijk de toekomst te voorspellen.

Wat is effectuation?

Een andere manier om te bepalen wat de beste volgende stap wordt is door te inventariseren wat de beschikbare middelen zijn  en welke doelen met een gegeven set middelen behaald kunnen worden. De startpositie is een generalistisch doel, zoals het starten van een bedrijf of winstmaximalisatie van een bestaande onderneming. Er zijn vijf principes te herkennen binnen effectuation. Hieronder vallen: “Bird in Hand”, “Affordable loss”, “lemonade”, “Crazy quilt” en “pilot in the plane” (Saravathy, 2001) (Sarasvathy, 2001(b)). Effectuation gaat uit van een beslissingscyclus, bestaande uit de vijf bovenstaande principes. Het is een continu proces dat doorlopen dient te blijven worden. Hierbij wordt uitgegaan van een opwaartse cyclus, waarbij elke rotatie een stap in de juiste richting is.

Effectuation principe 1: Bird in Hand

Kijk als eerste naar effecten die bereikt kunnen worden met de op dat moment beschikbare middelen. Hierbij kan gekeken worden naar persoonlijke eigenschappen of specialismen, maar ook naar materialistische bezittingen. Vanuit de beschikbare middelen kunnen direct haalbare doelstellingen gevormd worden welke gezamenlijk een meer generalistisch doel nastreven. Beslissingen worden gebaseerd op basis van de optimale mix van aanwezige middelen op een beslissingsmoment. Door de focus op korte termijn doelstellingen houdt men flexibiliteit, waardoor adequaat gereageerd kan worden op veranderingen. Het generalistische doel zorgt voor een koersbepaling voor de langere termijn.

Effectuation principe 2: Affordable Loss

Risico wordt, in tegenstelling tot causation, benaderd vanuit een principe gebaseerd op de aanvaardbaarheid van een potentieel risico. “Effectual-logic” gaat uit van een onvoorspelbare toekomst. De focus ligt op het beantwoorden van de vraag; Wat is het maken van een vervolgstap mij waard? Om antwoord te krijgen op deze vraag moet een inventarisatie gemaakt worden vanuit de volgende vragen: Is het idee uitvoerbaar? Hoeveel moeite kost het? Ben ik bij machte om het uit te voeren? Is dit wat ik wil? Het principe affordable loss streeft naar een minimalisatie van risico en een bewustwording van kosten. Een voordeel van het affordable loss principe is dat risico’s snel in kaart worden gebracht, waardoor beslissingen vlot genomen kunnen worden. Daarnaast zijn de risico’s die genomen worden behapbaar, waardoor het verlies geleden kan worden wanneer een gehoopt succes uitblijft. Door kleine stappen te nemen kan adequaat gereageerd worden op veranderingen die de uitvoerbaarheid van de beslissing kunnen beïnvloeden. Op deze manier kunnen onhaalbare ideeën snel worden gefilterd en omzeild.

Effectuation principe 3: Lemonade

In plaats van te voren proberen op alle mogelijke scenario’s voorbereid te zijn, zegt het principe Lemonade, de situatie te nemen zoals deze komt. Anders dan het ontwijken van onvoorspelbare situaties, moet men deze omarmen en de focus leggen op de mogelijke kansen die worden gecreëerd door de nieuwe situatie. Een flexibele en open benadering ten opzichte van verrassende situaties, biedt ruimte voor ongekende kansen.

Effectuation principe 4: Crazy quilt

Deel jouw ideeën, stel je open voor ideeën van buiten af en schuw niet om gezamenlijk tot een beter resultaat te komen. Het principe “crazy quilt” gaat uit van de verrassende, onverwachte en positieve invloeden die samenwerkingsverbanden kunnen brengen. “Effectuation” gaat met het principe van “crazy quilt” uit van “co-creatie” (het gezamenlijk maken en versterken van een effect).

Effectuation principe 5: Pilot in the plane

Zoals eerder gezegd gaat “effectuation” uit van een onvoorspelbare toekomst. Dit sluit echter niet uit dat de toekomst tot op zekere hoogte bepaald kan worden door bepaalde handelingen te verrichten. Uitgaande van een dynamische omgeving, kan beter de focus gelegd worden op de stabiele factoren binnen een dynamische omgeving. Hierbij wordt de nadruk gelegd op het behoud van controle. De “effectuation” theorie helpt door middel van haar principes, beslissingen te nemen in zo’n turbulente markt op een manier dat de controle niet verloren gaat, derhalve: Pilot in the plane.

Effectuation cyclus

In onderstaand figuur wordt de “effectuation” cyclus aan de hand van een weergave verduidelijkt. Per principe wordt aangegeven welke positie deze inneemt in de cyclus en hoe deze in relatie staat tot de andere genoemde principes. Belangrijk te noemen is dat dit een circulair proces is. Dit betekent dat alle nieuwe input en nieuwe ervaringen, constant moeten worden heroverwogen volgens het proces. Op deze manier kan men flexibel meebewegen met marktfluctuaties en kan zelfs de markt in sommige gevallen worden bepaald. Wellicht kan je dus toch de toekomst voorstellen. Bron: (Sarasvathy & Dew, 2005)  

Conclusie

Beide beslissingsmethodieken zijn bewezen en hebben zowel voor als nadelen. Het is sterk afhankelijk van de persoonlijke voorkeur van een ondernemer bij het nemen van een beslissing. Tevens speelt de organisatiestructuur en de huidige situatie waarin wordt verkeert een belangrijke factor. Al is het wel zo dat beide vormen van ondernemersplanning kunnen worden toegepast op elk bedrijf, door elke ondernemer. Ga je voor een statische, maar stabiele weg, of geef je de voorkeur aan flexibiliteit met een daarbij behorende onzekerheidsfactor. Waarschijnlijk ligt de oplossing voor jou in een combinatie van bovenstaande methodieken. Het kan ook voor een flinke herstructurering zorgen. Weet jij als ondernemer niet zeker wat de beste volgende stap is, of heeft dit artikel voor nog meer verwarring gezorgd? Ik of een andere bedrijfskundig adviseur helpt je graag bij het uitvinden van de beste strategie voor jouw onderneming. Ondernemen is tenslotte anders voor iedere ondernemer!

Bronvermelding

Blekman, T. (2011). Corporate Effectuation. Den Haag: Sdu Uitgevers B.V. Chandler, G., DeTienne, D., McKelvie, A., & Mumford, T. (2011). Causation and effectuation processes: A validation study. Journal of Business Venturing, 375-390. Sarasvathy, S. (2001(b)). Effectual reasoning in entrepreneurial decision making: Existence and bounds. Academy of Management Best Paper Proceedings, Briarcliff, NY: Academy of Management, ENT D1-D6. Sarasvathy, S., & Dew, N. (2005). Entrepreneurial logics for a thechnology of foolishness. Scandinavian Journal of Management, 385-406. Saravathy, S. (2001). Causation and effectuation: toward a theretical shift from economic inevitability to entrepreneurial contingency. Academy of management review, 243-263.